Aartshertog Ludwig Salvator (1847-1915): Wetenschapper
Ludwig Salvator, neef van Keizer Franz Joseph, was een antropoloog en natuurbeschermer avant la lettre. Op zijn 22e publiceerde hij een studie over insecten en later in zijn leven schreef hij o.a. een 9-delig werk over de Balearen. Op Majorca, waar hij lang woonde en een groot landgoed bezat, is in zijn 100e sterfjaar uitgebreid aandacht besteed aan zijn inzet voor natuurbehoud op het eiland. Een belangrijk deel van zijn bezittingen daar is nu in handen van de acteur Michael Douglas.
Ludwig Salvator is mogelijk in Paxos en Anti-Paxos geïnteresseerd geraakt door zijn bezoeken aan Keizerin Sisi op Corfu. In 1887 verscheen van zijn hand een lijvig werk over deze twee eilanden. Hij ging bij zijn studie niet over één nacht ijs: vooraanstaande bewoners van het eiland kregen voorafgaand aan zijn bezoek vragenlijsten toegestuurd. De antwoorden daarop heeft hij verwerkt in de vele lijsten en tabellen die het boek rijk is. Tijdens zijn bezoek aan het eiland legde hij bovendien veel van wat hij daar zag vast in 98 gedetailleerde pentekeningen en 5 kaarten.
De inhoudsopgave van Paxos and Antipaxos (Engelse vertaling uit het Duits) laat al zien hoe gedegen de aartshertog te werk is gegaan: naast een beschrijving van het landschap zijn er hoofdstukken over Geschiedenis, Klimaat, Bevolkingssamenstelling, Landbouw, Huisdieren en Vee, Jagen, Vissen, Schepen en Scheepsbouw, Industrie, Handel, Cafés en Restaurants, Vervoer, Bestuur, Belasting en de op het eiland gebruikte Gewichts- en Afstandsmaten. Uit de tabellen in deze hoofdstukken leren we onder meer dat er in het jaar 1884-1885 op het eiland 5200 mensen woonden (zo'n 2500 meer dan tegenwoordig), waaronder 2 vrouwen ouder dan 95 jaar, dat het eiland 4 artsen en 7 kunstenaars rijk was en - wonderlijk - slechts 1 herder. De bevolking beschrijft hij als vriendelijk en vredelievend en hij meldt dat er in 20 jaar tijd ‘slechts’ 5 moorden zijn geteld. Diefstal beperkt zich tot af en toen een kip of lam; olijfolie wordt nooit ontvreemd. Maar onder de door Salvator genoteerde zegwijzen op het eiland vinden we wel deze: The truth without a lie is a meal without salt. De Paxioten zijn trots op hun eiland en scheppen graag op: Λακκα και Λογγος Λονδρες δεκαοχτώ (Lakka en Loggos zijn achttien Londens waard).
Buste in de tuinen van het stadhuis van Valldemossa op Majorca
Sinds de Venetiërs de aanplant van olijfbomen stimuleerden (er staan er naar schatting 250.000 op het eiland) is olijfolie het belangrijkste landbouwproduct op Paxos. Salvator schrijft dat de olijfbomen economisch zo belangrijk zijn dat de prijs van een stuk land volledig wordt bepaald door het aantal bomen dat het bevat (Ian Bleasdale - zie elders onder dit menu item - vertelt dat het nog verder gaat: de grens van een perceel is niet een denkbeeldige lijn over de grond, maar wordt bepaald door de grootte van de (olijf)boomkruinen aan de buitengrens; de oppervlakte van een perceel verandert dus over de tijd!).
Pentekeningen van Salvator.
Links: de Venetiaanse klokkentoren van de Ipapantikerk en de toren tijdens ons bezoek in 2016.
Rechts: poort naar de Pandokratoras kerk in Makriatika in 1884 en in 2016.
Zicht op de westkust bij Boikatika in 1884 en tijdens ons bezoek in 2012. Rechts op de achtergrond de Orthólithos: een grote, uit zee oprijzende rotspunt.
Archduke Ludwig Salvator (1887). Paxos and AntiPaxos. Translation by Margarita Luzzatto. Geoffrey Herdman, London.